Đầu tiên là đại dịch sau tới cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine, giới quan sát cảnh báo 2 cuộc khủng hoảng nối tiếp nhau có thể làm thay đổi hoàn toàn chuỗi cung ứng và thương mại toàn cầu.
Giá năng lượng đã tăng vọt trong năm nay ngay sau khi Nga đổ quân vào Ukraine cùng với đó là các lệnh trừng phạt của phương Tây áp lên Moscow. Tuần này, Liên minh châu Âu (EU) vừa đạt thỏa thuận cấm 90% số lượng dầu nhập khẩu từ Nga.
Nga vẫn có thể tìm kiếm thêm các khách hàng mới như Trung Quốc và Ấn Độ hoặc giảm sản lượng để giữ mức giá cao.
Khủng hoảng nối tiếp khủng hoảng
EU đã nhập khẩu khoảng 40% lượng khí đốt tự nhiên bằng các đường ống của Nga. Khoảng 25% nhiên liệu trong số đó chảy qua Ukraine.
Xuất khẩu các loại ngũ cốc đặc biệt là lúa mì cũng đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi cuộc chiến ở Ukraine. Hàng triệu tấn lúa mì từ Ukraine đã bị mắc kẹt và không thể tới tay người tiêu dùng.
Nguyên nhân đó là quân đội Nga đã phong tỏa Biển Đen đây là nơi tập trung nhiều cảng quan trọng nhất của Ukraine. Trước khi chiến tranh xảy ra thì các cảng ở Biển Đen chịu trách nhiệm xử lý đến 90% lượng xuất khẩu ngũ cốc này.
Xung đột giữa Nga và Ukraine làm đảo lộn chuỗi cung ứng và thương mại toàn cầu
Ông Peter Martin – Giám đốc nghiên cứu tại hãng nghiên cứu hàng hóa Wood Mackenzie – bình luận rằng: “Những yếu tố này có thể định hình lại thương mại toàn cầu trong khoảng thời gian dài hạn. Nền kinh tế toàn cầu sẽ khu vực hóa, các chuỗi cung ứng ngắn hơn so với các đối tác tin cậy”
Theo vị chuyên gia này cho biết, đây không phải là dấu chấm hết của xu hướng toàn cầu hóa. Tuy nhiên, thương mại toàn cầu sẽ được định hình lại thành hai hoặc có thể là nhiều khối riêng biệt.
Khối đầu tiên bao gồm là Mỹ, EU và các đồng minh – những khu vực đã áp dụng các biện pháp trừng phạt lên Nga.
“Khối còn lại có thể là các nước Trung Quốc, Ấn Độ. Họ có thể duy trì thương mại với cả Nga, Mỹ và EU”, ông Martin nói.
Những nước này có thể đẩy mạnh việc nhập khẩu năng lượng và tài nguyên ở Nga, nhưng vẫn cần duy trì mối quan hệ tốt với các nước ở trong khối đầu tiên vì các nước ở khối này đóng vai trò quan trọng trong quá trình xuất nhập khẩu.
Theo ông Martin, những tuyến đường thương mại như đường bộ và đường biển đều sẽ bị ảnh hưởng sẽ bị ảnh hưởng. Kể từ khi Nga phát động cuộc chiến tại Ukraine, các thương lái đều tránh Biển Đen chính vì thế đã gây ra đã gây ra tình trạng tắc nghẽn ở nhiều cảng gây ra tình trạng tắc nghẽn ở nhiều cảng tại châu Âu.
“Từ khi có các hoạt động quân sự của Nga tại Biển Đen thì những cuộc tấn công vào cảng của Ukraine rồi đến những hoạt động khai thác ở vùng biển xung quanh cảng đã khiến hoạt động vận tải đường thủy rơi vào bế tắc.”, ông Andrius Tursa bình luận.
Tái định hình thương mại toàn cầu
“Không có cách nào có thể khơi thông được các cảng của Ukraine một cách dễ dàng”, ông Andrius Tursa nhận định. Nước này đang cố gắng phát triển nhiều tuyến đường khác để xuất khẩu nông sản của mình sang các quốc gia khác nhau.
“Công suất hoạt động của các tuyến đường thay thế sẽ tăng lên, nhưng phức tạp và chi phí tốn kém hơn rất nhiều so với đường biển”, ông Tursa cảnh báo.
Còn theo ông Martin, việc tái định hình thương mại toàn cầu thì Đông Nam Á, Châu Phi, Mỹ Latinh sẽ có được nhiều lợi ích hơn.
“Nga sẽ là nước chịu hậu quả nặng nề nhất là bên chịu thiệt hại nặng nề nhất ngay cả khi dòng chảy thương mại chuyển hướng thì nước này vẫn mất một thị trường lớn trong nền kinh tế toàn cầu.”, ông Martin nhận định.
Các đợt phong tỏa ở Trung Quốc làm chao đảo ngành vận tải biển và thương mại
“Mọi người thảo luận về sự phụ thuộc vào Trung Quốc bắt đầu từ khi cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc xảy ra”. Theo báo cáo của Hinrich Foundation đã viết: ” Những gián đoạn mới xảy ra đã khiến nhiều quốc gia có sự đánh giá lại về rủi ro đối với chuỗi cung ứng của mình”, tổ chức này cho biết.
Các đợt phong tỏa ở Trung Quốc cũng đã làm thay đổi thương mại trên toàn cầu và đặc biệt là ngành vận tải biển.
Các đợt phong tỏa tại Trung Quốc làm chao đảo ngành vận tải biển và thương mại
Giới quan sát cho rằng tình trạng gián đoạn chuỗi cung ứng do cuộc xung đột Nga – Ukraine và lệnh phong tỏa của Trung Quốc có thể mang sẽ mang đến cho các nước Đông Nam Á miếng bánh lớn hơn trong thương mại toàn cầu.
“Với GDP thu nhập bình quân trên đầu người là 4.500 USD, Hiệp hội các quốc gia ở Đông Nam Á (ASEAN) có thể đem đến một nguồn lao động dồi dào và có mức giá rẻ hơn Trung Quốc”, ông Stewart Paterson tại Hinrich Foundation nói.
“Một số doanh nghiệp đã bắt đầu chuyển những dây chuyền sản xuất về gần nước hơn với mục đích nhằm hạn chế tình trạng giao hàng chậm do đóng cửa nhà máy và nguồn cung lao động cũng với nhiều yếu tố khác”, Trưởng bộ phận Phân tích rủi ro Địa chính trị của Morning Consult – ông Jason McMann bình luận.
Theo như ý kiến của ông thì các doanh nghiệp vẫn có thể duy trì lượng hàng tồn kho lớn hơn để đề phòng những gián đoạn tiếp theo có thể xảy ra trong tương lai.
Tổng hợp
